UPACARA ADAT LENGSER DINA KASENIAN SUNDA ─ KEL F5

Lengser nyaéta kasenian Sunda anu dicoo ku Aki Lengser atawa Ki Lengser. Ki Léngsér biasana kapanggih dina upacara adat Sunda. Ki Lengser fungsina minangka salah sahiji daya tarik seni upacara adat “mapag Panganten” atawa ngabagéakeun panganten. Ki Léngsér nyaéta tokoh anu miboga ciri anu unik. Dina upacara Mapag Panganten, Ki Léngsér digambarkeun salaku sepuh dangdanan basajan, maké baju kampret, calana panjang pangsi jeung ikat sirah. Dina ngabagéakeun pangantén, Ki Léngsér diiringkeun ku penari jeung pembawa spanduk. Ki Léngsér ngarahkeun upacara sarta nitah pangantén diuk dina korsi pangantén. 

Ki Lengser mangrupa lambang kaakraban jeung kadeukeutan anu jadi integral dina kahirupan masarakat leutik. Ki Léngsér henteu ngan dipintonkeun dina acara kawinan, tapi ogé nalika ngabagéakeun pajabat atawa sémah nagara.Ku ayana Ki Léngsér nambahan kagumbiraan dina éta acara. Sanés éta hungkul  , ogé bisa jadi tanda yén tradisi jeung ajén-inajén luhung masyarakar sunda masih keneh bisa panggih dina acara-acara penting. Anu maksud upacara adat Léngsér téh lain saukur tradisi hungkul, leuwih ti éta Aki Léngsér anu kasohor sipatna anu marahmay jeung bodor anu ngajadikeun manéhna ditarima ku panongton.

Upacara Mapag Panganten dimimitian nalika calon panganten lalaki jeung rombonganna anjog ka lokasi panganten. Mapag Panganten dilaksanakeun dina upacara kawinan, ku kituna tarian ieu dilaksanakeun pikeun ngagungkeun. Léngsér tiasa Oge di angge Dina acara NU sanes saperti nyambut pejabat, nyambut urang luar, tapi seseur na upacara lengser di angge Dina acara nikahan.

Sanggeus ngalaksanakeun wawancara dina poé Senén tanggal 21 Oktober 2024, numutkeun responden sareng Gramedia, aya sababaraha prosesi pernikahan adat Sunda. Kahiji dimimitian ku neundeun omong, di mana dua kulawarga calon mempelai patepang pikeun nyuhunkeun restu sareng ngabahas persiapan lamaran. Salajengna narosan, pihak lalaki resmi ngalamar ku mawa perhiasan sareng kadaharan salaku tanda keseriusan. Sanggeus éta, dilakukeun tunangan, anu ngalibatkeun pertukaran kain salaku simbol ikatan, dilanjutkeun ku seserahan di mana pihak lalaki masihan sabaraha kotak seserahan ka pihak awéwé, anu tiasa diimbangi ku balasan. Acara diteruskeun ku pengajian anu ngawali prosés siraman pikeun ngabersihan diri sacara lahir jeung batin.

dilanjutkeun ku ngecagkeun aisan jeung meuleum palika, anu melambangkan lepasna tanggung jawab kolot. Prosesi ngaras nyuhunkeun restu kolot ku ngabasuheun suku maranéhna, sedengkeun ngibakan sareng ngerik ngabogaan fungsi salaku pembersihan sareng mempercantik diri. Salajengna, ngeuyeuk seureuh dilakukeun dina poé akad nikah, dilanjutkeun ku akad nikah éta sorangan, anu teras disusul ku mapag penganten, penyambutan pengantin, sareng ngabageakeun, di mana ibu mempelai awéwé ngagantungan bunga melati ka mempelai lalaki. Sanggeusna, meuleum harupat nandakeun kerja sama pasangan dina ngadeuheus masalah, sareng prosesi muka panto, nincak endog, sareng huap lingkup ngagambarkeun awal kahirupan anyar sareng kasih sayang kolot. Teras dina prosesi pabetot bakakak hayam, pasangan silih narik hayam bakar salaku simbol pembagian rezeki, sedengkeun ngaleupaskeun japati nandakeun kemandirian pengantin. Ahirna, saweran diayakeun sanggeus akad nikah salaku harepan pikeun rezeki sareng kabahagiaan dina rumah tangga.

Dina prosesi mapag panganten, aya rupa-rupa atraksi salian ti aki jeung ambu. Kahiji, sisingaan, dimana patung singa diarak minangka simbol kakuwatan jeung kabanggaan kulawarga. Diiringan ku alunan kawih Sunda atawa tembang tradisional, lagu-lagu ieu ngeusi doa jeung harepan pikeun kabagjaan pangantin. Salian ti éta, pencak silat ditampilkeun salaku simbol perlindungan jeung kakuwatan, kalayan gerakan anu némbongkeun kesiapan kulawarga ngajaga kahormatan. Teu kalah menarik, tari Jaipong nambah suasana ku gerakan energik anu mencerminkan kabagjaan pernikahan. Tungtungna, rombongan kasenian gendang pencak memeriahkan acara ku irama gendang anu ngiringan gerakan silat, nyiptakeun suasana anu khidmat sakaligus ceria. Sadaya atraksi ieu ngaronjatkeun budaya jeung masihan makna jero dina pernikahan adat Sunda.

Dumasar dina hasil wawancara ti narasumber nyaéta ngenaan kana biaya latihan jeung persiapan pikeun mapag panganten ngahontal sakitar 5 juta rupiah. Anggaran ieu ngawengku kostum, alat musik, jeung pembayaran ka pelatih anu ngajar gerakan atraksi. Salian ti éta, biaya pikeun tempat latihan jeung properti saperti atribut sisingaan ogé kaasup. Biaya séjénna tiasa béda-béda gumantung kana jenis atraksi anu dipilih, jumlah peserta, sarta lokasi acara. Biaya ieu penting pikeun nyiptakeun suasana meriah dina pernikahan adat Sunda.

Numutkeun kana hasil wawancara ti narasumber aya sababaraha hiji mangpaat pikeun ngalaksanakeun upacara adat Léngsér diantarana nyaéta Pelestarian Budaya,Upacara: Lengser ngabantu ngajaga kalestarian budaya Sunda, ku kituna tradisi ieu tetep dipikawanoh jeung dihargaan ku generasi ngora. Sarana Panyambutan: Dina upacara panyambutan, Lengser boga fungsi minangka simbol karamehtamahan. Tokoh Lengser anu lucu jeung seuri méré kesan anu ramah ka tamu anu datang. Pangeling Nilai-nilai Kahirupan: Tokoh Lengser mindeng méré pesen-pesen wijaksana ngaliwatan dialog jeung paripolahna anu humoris. Ieu ngandung nilai-nilai kahirupan anu bisa dijadikeun palajaran pikeun masarakat. Ngawangun Kabersamaan: Ku ngalibetkeun loba jelema dina palaksanaanna, upacara ieu nguatkeun hubungan sosial dina masarakat, ngaraketkeun silaturahmi, jeung nimbulkeun rasa kabersamaan. Narik Wisatawan: Upacara Lengser mindeng narik minat wisatawan, boh domestik boh mancanagara, anu hayang nyaksian langsung tradisi Sunda. Ieu mibanda potensi pikeun ningkatkeun ékonomi masarakat lokal.

Tim Pangarang :

1. Hesti Nuraeni (Pengertian Adat Lengser, Paragraf 1 & 2, https://www.detik.com/jabar/budaya/d-6824322/tradisi-lengser-sunda-yang-bertahan-di-tengah-gempuran-zaman)

2. Asri Nur Hayati (Waktu Pelaksanaan, Paragraf 3, https://opac.isi.ac.id/index.php?p=show_detail&id=43527#gsc.tab=0)

3. Zaki Firjatullah (Atraksi yang ditampilkan, Pagrafraf 4 - 7, https://www.gramedia.com/literasi/upacara-adat-sunda/)

4. Keyla Rifa Efrilia (Manfaat Upacara Adat Lengser, Paragraf 8, Hasil wawancara narasumber.)